Europejska biblioteka cyfrowa: zbiory podwojone, ale brak rozwiązań w zakresie praw autorskich

W opublikowanym komunikacie Komisja Europejska ogłosiła zamiar zwiększenia do 2010 r. objętości katalogu Europeany do 10 mln zdigitalizowanych dzieł. Komisja zainicjowała również publiczną debatę poświęconą przyszłym wyzwaniom stojącym przed digitalizacją książek w Europie - debatę nad potencjałem partnerstwa między sektorem publicznym i prywatnym oraz koniecznością reformy zbyt zróżnicowanych europejskich regulacji z zakresu prawa autorskiego.

"Digitalizacja książek to iście herkulesowe zadanie, daje ona jednak również dostęp do zasobów kulturowych milionom obywateli w Europie i na całym świecie. Dlatego też cieszą mnie podejmowane przez państwa członkowskie i ich instytucje kultury starania na rzecz powiększenia zasobów europejskiej biblioteki cyfrowej" , stwierdziła Viviane Reding, unijna komisarz ds. społeczeństwa informacyjnego i mediów. "Niepokoi mnie jednak fakt, iż jedynie 5% wszystkich zdigitalizowanych książek w UE jest dostępnych w Europeanie. Nie da się też ukryć, że niemal połowa dostępnych tam w wersji cyfrowej dzieł pochodzi z jednego tylko kraju, podczas gdy pozostałe państwa członkowskie ciągle pozostają poniżej swoich możliwości. Moim zdaniem pokazuje to przede wszystkim, że państwa członkowskie muszą przestać zazdrościć sukcesów innym kontynentom i powinny w końcu zabrać się za realizację stojących przed nimi zadań. Jest również jasne, że sama Europeana nie wystarczy, by zapewnić Europie miejsce na mapie cyfrowego świata. Musimy usprawnić naszą współpracę celem dostosowania europejskich ram regulacyjnych w zakresie prawa autorskiego do epoki cyfrowej."

Europeana umożliwia użytkownikom internetu dostęp do 4,6 mln zdigitalizowanych dzieł - jeszcze 9 miesięcy temu było ich tylko 2 mln. Nowe pozycje w katalogu obejmują m.in. kolekcję 70 inkunabułów (książek drukowanych przy użyciu najstarszych technik drukarskich) z Biblioteki Katalonii, wydanie "Luzytan" - portugalskiego poematu narodowego autorstwa Luísa de Camo?s - z 1572 r., a także materiały filmowe z 1913 r. o berlińskiej Friedrichstrasse udostępnione przez Association des Cinématheques Européennes (stowarzyszenie europejskich filmotek).

Znaczny postęp w powiększaniu zbiorów Europeany uwidacznia jednak również wyzwania i problemy związane z procesem digitalizacji. Na dzień dzisiejszy Europeana obejmuje głównie zdigitalizowane książki, które należą do domeny publicznej w związku z wygaśnięciem praw autorskich (które następuje nawet po 70 latach od śmierci autora dzieła).

Ze względów prawnych Europeana nie obejmuje obecnie ani książek, których nakład został już wyczerpany (stanowiących około 90% pozycji w europejskich bibliotekach narodowych), ani dzieł "osieroconych", które znajdują się wprawdzie nadal pod ochroną praw autorskich, ale niemożliwe jest zidentyfikowanie lub zlokalizowanie właścicieli tych praw (a dzieła te stanowią 10-20% zbiorów objętych prawami autorskimi).

Europeana uwidacznia również, że licencjonowanie materiałów chronionych prawami autorskimi nadal odbywa się w Europie na podstawie bardzo zróżnicowanych ram prawnych. Pewna francuska agencja musiała nawet w tym roku wycofać fotografie z Europeany, gdyż miała jedynie prawa do rozpowszechniania ich na terytorium Francji.

Aby zbliżyć się do rozwiązania tego rodzaju problemów Komisja uruchomiła w piątek publiczne konsultacje w sprawie przyszłości Europeany i digitalizacji książek, które potrwają do 15 listopada 2009 r.